unsaon pag-atubang sa suliran

[namantala sa balaybalakasoy.blogspot.com]

naghaling kog uling ug busa
ipakaon ko kini sa plantsa
aron gyod mahinlo unya
ang nagum-os kong sinina

binata nga pagsuwat sa balak

[namantala sa balaybalakasoy.blogspot.com]

magmugna og account sa friendster 
mag-upload og daghang litrato
ug kini palihokon ug pasayawon.
sagolan og video sa youtube,
pakapinag mga huni sa imeem.
kinahanglang kiat ug langas
lakip na ang layout niini
aron malingawg tan-aw

ang mga mo-view, di mapul-an 
pagbasa imong profile

No Deal to Beer!

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Abril 6, 2008]

DI gyod ko kalimot adtong hitaboa… hapon, paghumag kaon sa letson, kalderita, cake, ug salad; medyo gikapoy ming tanan(ambot kon tungod ba sa kabusog) maong kay may bidyoke man sab ning balay sa akong higala kay may pista man, pista ni Sta. Catalina, ang patron sa siyudad sa Carcar, nagbidyoke dayon ang mga kagwang(pero wa gyod ko mokanta, uy, naluoy kos mga tiki nga nagpahipi sa mga suok sa ilang balay) ug paghuman man seguro sa ikabaynteng kanta(di nuon kaayo dugay kay putlon man ang kanta inighuman sa chorus kay laay na kuno), nawagtangag volume ang ilang mga vocal cords, uy! Nya, paghuman sa pipila ka minutos nga nahilom ang tanan, usa sa among grupo mikalit lag pangagda: mag-inom ta, Red Horse!

“Ha! Red Horse? Di man ko hinginom og mga ilimnong-makahubog kay pait man na. Kon strawberry flavor pa nuon na, botelya na lay inyo! Bitaw, nakasuway na kog inom og serbesa, didto sa party sa akong Uncle, tilaw ko… kanang Fundador ba, kay lami kuno… nya, di man diay makaya… pait… makalipong! Mao to, di na gyod ko moinom og beer… bisag Red Horse,” litaniya pa nako.

“Di uy! Lami na! Kon mas bugnaw, mas lami!” pu’ng pas akong higalang nangagda.

Mibalibad kog tarong nga di lang ko.

“Tilaw lang!”

Tilaw? Tuod, nakahinumdom kos akong maestra sa Chemistry, si Mdme. Rosel, nga sa usa sa among leksyon bahin sa mga solution(kalimot nuon ko nganong miabot mi diri) nga nindot kuno kon makatilaw tag gamay sa tanang butang para dili ta maihalas: pananglitan, kinahanglan kuno tang motilaw og Red Horse aron dili ta maiha’s. Sakto sab bitaw ang giingon sa akong maestra pero dili sab seguro tanan, uy, kon tanan, patay na seguro ta kay ang muriatic acid baya, makahilis sa tinai!

Pero, sa kataposan, wa nuon nako makatilaw sa Red Horse!

Bitaw, kanang inom-inom ba, wa gyod ko kasuway ana(kinse anyos pa man god ko)… unsaon man sab nga wa mans Papa Talino nga motudlo nako(dyok ra ha!) ug si Mama Virgie sab, di hinginom. Ambot lang kaha ning akong manghod, inigdako ani, moinom ba ni. Basta ako, di gyod ko maghubog-hubog. Ngano? Tungod kay nahadlok ko nga inig-uli nako sa among balay, magsayaw-sayaw nya ko(di ra ba ko dancer) ug mohalok sa yuta(labaw nang di ko kisser) kon di na makaya.

Nahadlok man sab god kong maliwat ni Baron sa PBB Celebrity Edition 2(sus! Nindot ra ba tong salidaha, favorite gani nako didto si Gaby man) nga nahubog su’d sa Bahay ni Kuya, not once but twice! Hehehe. Bitaw, nahubog siya di lang kausa apan nausban pa gyod maong kaduha nuon siya nasudlan sa espiritu ni Satanas! Maong makaingon ko nga di gyod ko moinom og serbesa!

Kon si Baron, paghumag inom sa serbesa(unsa gani toy brand? Wa ko kita, da, gitabonan man gog tissue) mikalit lag kapatol… nangawat og halok… nagbinata… ug sa ikaduhang pagkahubog… nangaway… nanigarilyo nga wa sa lugar… ug ang labing grabe, misukol pa gyod ni Kuya! Karon, ikaw ang akong pangutan-on, higala, tarong ba ang epekto sa serbesa kang Baron?

Si Baron pagkahubog niya gipaadto sa confession room ni Kuya ug gipalahos sa secret room aron didto mahuwasan ug di makapanakit sa uban. Karon, ang mga palahubog sa da’n ba, asa man punta inig kahubog? Di ba sa balay man nila? Ug didto sila manghagis? Na, mao na ni ron, tarong ba ang epekto sa serbesa? Busa, makaingon ko nga sakto gyod si Kuya ug ang mga housemate nga di gyod ta maghubog-hubog kay di ta makahinumdom sa atong gipangbuhat sa mga oras nga hubog kita. Mas maayo gyod kon di na lang moinom og serbesa.

Aguy may nahinumdoman ko, da! Abi nakog wa’y epektong tarong ang espiritu sa serbesa apan naa sab diay, usa ra nuon ang akong nahibaw-an(kon naa kay lain ba, sendi lang kog Friendster message ha, iambluine@yahoo.com), kadtong estorya sa maayong magbabalak ug magsusugilanon, si Tiyo Edgar Allan Poe(way mokontra kon magtiyo ko, ha!). Di ba kon mahubog si Tiyo, makasuwat man siyag nindot nga mga balak ug sugilanon? Di ba epekto man sa serbesa ang namugna niyang “Anabel Lee” ug “The Mask of the Red Death”?

Wa nuon to tuyoa(ang pag-inom og balak, ba), tungod man god to sa problema sa pamilya

nga maoy nahimong da’n sa pagkamugna sa iyang mga obra maestra. (Bitaw, unsa kaha sa kon moinom gyod ko, maghubog-hubog, basin makasulat pod kog mga obra maestra? Pero, I stick to my decision, di gyod ko mag-inom-inom, kay di man ko si Tiyo; si Nicko man ko!)

Giladlad ko na ang duha ka epekto sa ilimnong-makahubog: ang maayo ug ang dili. Naa na na nimo higala, kon mopadayon kas imong bisyo. Kon wa pa masugdi, naa na sab na nimo kon imo bang sudlan ning bisyoha. Basta ako, di gyod ko.

Para nako, ang serbesa usa ka demonyo nga modaot sa atong utok nga maoy hinungdan sa pagkapatol ug maoy rason nga makabuhat kitag butang nga wa ta makahibawo inig kahuwasan na nato. Kasagaran ning mga butanga, daotan gayod, ug tagsa lang ang naapektohag kaayohan. Kay kahibalo na man kitang mohunahuna, naa ra nato kon moinom pa ba ta o mohunong na!

Ang segurado ko lang, walay tarong nga tawo ang gustong mahisama sa gibuhat ni Baron sa PBB ug tanan gustong maparehas ni Tiyo Edgar Allan Poe.

Basta, para nako, di gyod ko moinom! NO DEAL to BEER!

Sawing Pag-ibig

[namantala sa Liwayway Magasin kaniadtong Nobiyembre 24, 2008]

Dinurog ang aking puso,

parang bato na pinukpok ng martilyo—

durog na durog—

hinipan ng hangin,

dinala sa isang lugar

na si Aeolus lang ang may alam.

Sino kaya kina Habagat at Amihan

ang muling magdadala sa kanya

sa kanyang pinggalingan?

O wala na ba talaga siyang pag-asa

na makabalik sa kanyang pinagmulan?

Siguro nama’y maaawa sa akin

si Aphrodite kung hihingi ako ng tulong sa kanya

na makabalik sa aking tahanan

at muling mabuo ang durog na puso.

Ipapangako ko sa kanya na kakalimutan ko

ang pumukpok nito.

Ang Pag-eskuyla ug Ang Ugma

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Hulyo 26, 2006]

Nagsugod na ang klase

Miabli na ang bentana

Miabli sab ang mga pultahan

Sa utok ug sa pitaka

Misulod na sa tunghaan ang mga estudyante.

Sa dili pa kining tanan...

Mopalit na ang mga ginikanan og notbok, papel ug uban pa

Apil sab ang bag, uniporme ug sapatos

Apan ang problema,

Unsay ipalit?

Kuwarta.

Apan sa og kuwarta?

Suweldo sa ilang mga ginikanan.

Apan kuwang ra kuno.

Busa, gusto nilang papun-an ng ilang mga suweldo.

Suliranan na sab kini sa mga ginikanan

Kay makahugot na sab kini sa ilang bakos

Apan kinhanglan kini nilang ipusta.

Kay ang ugma sa ilang anak seguradong kadaogan.

Bahala nag magutman,

Pabugtaw sa kapalaran.

Kalibotan sa Pantasya

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Disyembre 6, 2006]

Gikahinamang maadto
Sa mga batang agresibo

Tana kuyog kanako

Gusto mo bang mahimong si Snow White sa Snow White ug Pito ka Dwende?
Gusto mo bang madungog ang Christmas Carol ni Mickey?
Gidamgo mo bang mahimo kang sikat nga mouse detective?
Nindot ba ang kinabuhi ni Ariel sa The Little Mermaid?
Gusto mo bang mahimong usa sa Usa ka Gatos ug Usa ka Dalmatians?
O gikahinaman mo bang mahimong si Alice sa Wonderland?
Kinsay gusto nimo: ang prince o ang pauper?
Kanus-a kaha ka mahimong si Sleeping Beauty?
Kinsay mas gwapa ninyo, ikaw o si Cinderella?

mahimo ba kaha kang si Pinocchio kon mamakak ka?
Maunsa kaha si Peter Pan kung mokuyog niya si Bambi sa lugar ni Dumbo?
Ug, unsa kaha kung igsoon mo ni Winnie the Pooh?

Kinabuhi sa pantasya
Lahi ning kalibotana
Minugna lamang sa alamag
Gikulit sab sa alampat

Busa walay katinuoran
Apan leksiyon atong matagamtam
Sa kinabuhi mapahimuslan
Mahimo kitang bulahan.

Way Papa nga Babaye

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Oktubre 29, 2009]

Sa among klasroom nga mas daghan ang babaye-- nga sagad mahitabo sa usa ka pilot section-- kon dunay mag-away, mopaka dayon ang ilang mga baba ug alingugngog kaayo sa dunggan ang kasaba. Usahay god, aron malayo sa kasaba, adto nalang mis akong barkada mag-estambahay sa library.

Amo dayong estroyahan kon nganong kon dunay mag-away, labi nag mga babaye, mag-ratatat man dayon ang ilang mga baba: magyawyaw dayon kay mao ni…mao na.

Dihay kausa, nasultian nako ang suod kong mga higala nga may nabasahan kong artikulo nga sinuwat ni V. Brigoli Armamento nga gipatik sa Bisaya niadtong Hunyo 18,2008 nga giulohan og “Papa nga Babaye”. Gisultian ko sila nga kining artikuloha supak sa among relihiyon-- Romano Katoliko.

Paghuman kog sulti nila sa unod sa artikulo, nangutana sila (nga mao sang pangutana human ko mabasa tong artikuloha) Tinuod to siya?

Bawlang, mubo kong tubag.

Paglabay sa usa ka buwan, niadtong Hulyo 16, giduol ko ni Sr. Melyn (Melyn Albano ang tinuod niya nga nga’n pero Sr. Melyn among naandan kay magmadre kuno siya og labihan siya ka liwat ni Maria Clara) ug gihatag niya nako ang isyu sa “Bag-ong Lungsuranon” ug gitudlo niya ang kolum nga “Suknaan” nga sinuwat ni G. Socrates C. Fernandez. Gisultian ko niya nga kining artikuloha makatubag sa among pangutana bahin sa artikulong “Papa nga Babaye” nga nakapasamok sa among utok.

Ang mantalaan nga gihatag ni Sr. Melyn nako mao ang gula sa tuig XX sa “Bag-ong. Lungsuranon: Ang Opisyal nga Mantalaan sa Artsidyosesis sa Sugbo” niadtong Hulyo 13, 2008. Sa kolum nga”Suknaan” gipanghimakak nga dunay babaye nga Papa.

Gisulti didto nga walay Papa Joan kun John Anglicus kun John XX nga milingkod sa lingkoranan sa Santo Papa sa Roma niadtong tuig 855AD hangtod tuig 1100 AD.

Kini kunong estoryaha minugna sa duha ka Dominikano silas John de Mailly ug Stephen Borbon -- ug dili si Martin Luther kay dili lang siya ang gusting mobutag lama sa atong tinuohan, nga matod pas artikulong atong nabasa-- nga miingon nga mipahiluna daw ang maong babaye, si Joan, niadtong 1100AD. Matod usab sa estorya sa Papal Chambelain nga si Martin sa Tropang nagmando adtong bahana sa tuig 855AD.

Duna say nag-ingon nga kining tahoa nagsugod sa Patriarka sa Constantinopla, pangulo sa mga Orthodox, gikan sa sulat ni Papa Leo IX ngadto sa Cerularius. Laing taho nag-ingon nga gibuhat ning estoryaha aron pagbugal-bugal ni Teodora ug sa iyang duha ka anak nga babaye sa ikanapulo ka gatosan ka tuig human mosaka sa langit si Cristo.

Sa panahon ni Papa Pio II, tuig 1458-1464 AD, ang pinasa-pasa nga estorya bahin sa babaye nga papa gisalikway kay way sukaranan sa kasaysayan sa simbahan sa Romano Katoliko.

Ang tuig 855, si Papa Leo IV namatay ug gisundan dayon ni Papa Benedicto II gikan sa tuig 855 hangtod 858 ug way haw-ang ang duha ka papa sa tuig 1100 AD sab, dili si John Anglicus ang nagmando isip papa apan si Papa Pascual II, gikan sa 1099 hangtod sa 1118 AD.

Gipabasa ko sa lain kong barkada ang artikulo. Dayon, natapos ang among kalibog ug nagkasabot mi nga kadtong estoryaha, “Papa nga Babaye,” usa ka bakak nga sama sa Da Vinci Code, ubp. Nakaseguro mi nga kining estoryaha gihimo aron pagmantsa sa among tinuohan aron madasig ang mga mabawng pagtuong mga Katoliko sa pagbalhin sa laing tinuohan. Among nahibaw-an nga ang tanang bakak kun pasangil batok sa among tinuohan di gyod makapatumba sa dakong krus nga among gikuptan kon adunay mga tawong nakahibalo ug mopatim-aw niining mga estoryaha.

Sama sa among klasmeyt nga magyawyaw dayon kon mag-away ug ipamasinggan dayon ang mga estoryang nadungog, tinuod man o bakak, sa kontra aron tuohan sa uban namong apil-apilong mga kasaring, ang ubang tinuohan maghimo dayog mga estorya aron makadanig sumusunod gikan sa among tinuohan. Dili gyod maayo nga magbutang-butang tag estorya sa laing tawo kun grupo aron makakuhag suporta kay sa kataposan, kita ra pod ang mag-antos.

Ang relihiyon natong gisakopan mao ang magda nato sa atong langit, mao ning mga pulonga ang atong gituohan. Bisan unsang relihiyona ka nasakop, kon nagpakabuhi ka lang sa kalibotan sumala sa balaod sa tawo ug sa imong Diyos, nan, masalbar ka gikan sa nagdilaab nga kayo sa impiyerno.

Maong nakangutana ko ning mga pangutanaha: una, ngano dunay mga tao nga mosulting bakak para makapadanig suporta? Ikaduha, nganong mamasangil man ang ubang relihiyon sa laing relihiyon og mga estoryang makahugaw sa ilang relihiyon? Ikatulo, sa ubang relihiyon nga gustong daghag sumusunod, nganong kinahanglan man manglabay og basura sa laing relihiyon?

Ligid sa Kinabuhi

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Septiyembre 24, 2007]

Ayaw kahibulong
Kon nganong nag-antos kas kakabos
(o sama kas hapin sa burger, gilabay
sa basurahan)
kay di gyod malalis
nga ingon ana gyod ang kinabuhi
pait
kapoy
madula-dulaon
makalagot!

Ayaw kahibulong
Kon kalit lang mawala ang bahandi mo
(o sama kas sigarilyong naupos, gilabay
sa basurahan)
kay di gyod malalis
nga ingon ana gyod ang kinabuhi
aslom
kapoy
madula-dulaon
makalagot!!

Ayaw sab kahibulong
Kon kalit lang motuyok pagbalik ang ligid
Mosaka ikaw pagbalik
(o sama kas basura nga pamuniton aron ibaligya)
kay ingon ana ang kinabuhi
motuyok
motuyok
ug motuyok…
madula-dulaon
makalagot!!!

Rosas

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Marso 5, 2008]

Sama sa usa ka rosas, usa ka maanindot nga bulak

    Puting rosas, sama sa langgam nga pati
    Humot nga rosas, sama sa imong pahumot
    Preskong rosas, sama sa tawong bag-ong kaligo

Sama ka sa rosas, usa ka mahal nga bulak

    Ang imong gugma alang sa imong hinigugma, lami
    Ang imong gugma alang sa imong hinigugma, mahal
    Ang imong gugma alang sa imong hinigugma, humot

Sama ka gayod sa rosas, usa ka tunukong bulak

    Kay bisan ang imong punuan tunokon
    Apan ang imong bulak lahi
    Usa ka lahing bulak, usa ka maanindot nga bulak.

Oo, usa ikaw ka rosas.

Pagpintal sa Hangin

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Marso 18, 2009]

Sama ra sa pagkuha nimo sa tinta
Gikan sa kabinet ilawom sa lamesita,
Ug nakita nimo ang kaitom niini—
Sama sa duga sa nukos, sa ata
Nga aron unta ipanindot pa
Sa pintor alang sa iyang hinigugma.
Apan mitulo lag kalit ang tinta gikan sa brutsa
Ug mikampat sa gigambalayng obra—

Nahugaw ug nakampat ang papel
Nga gibutangan sa gidibuhong rosas
Miitom ang obra nga sama
Sa pagdag-om sa kalangitan tungod sa
Umaabot nga ulan—

Wala nay bili pa ang imong luha,
Wala nay bili pa ang imong paghilak,
Wala nay bili pa ang imong gigambalayng obra.

Agape

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Abril 22, 2009]

“Apan sultihan ko kamo, higugmaa ang inyong mga kaaway ug iampo kadtong nanglutos kaninyo.” – Mt. 5:44

I.

Gasunod-sunod ang kumo ang taason, pution nga otso anyos nga bata nga gisawo sab sa itomon, daoton nga kapareho niyag edad. Mibawos sab kini: dili gustong magpalupig sa iyang kaaway.

Gilibotan sila sa ilang mga kasaring.

“Hala!”

“Wan-a!”

“Patay!”

“Ma’m, o! Gasukmagay,” sumbong sa usa ka bata dihang miabot ang nag-antiyohos, kuloton-

og-buhok ug giuban nga babaye.

“Crawford… Klyde… yu stap dat! Staappp!!!” Giduol niya ang duha nga mihunong lang sab dayon.

“Wat hapen? Wats da prablem wid da to ab yu?” Bisan gainingles, tataw nga Bisaya ang gatabi.

“Ma’m, gikuha ni Klyde ang lapis ni Crawford.” Mitubag ang usa sa mga batang milibot sa duha.

“Dayon, Ma’m, gisukmag ni Crawford,” sumpay sa tupad sa unang misumbong.

“Yu spik Ingles!!!”

“Ma’m, Klyde get pensil Crawford.”

“And… Ma’m, Crawford,” miaksiyog kumo ang bata, “dat… do dat Ma’m.”

“Da to ab yu, yu kam to pront… ebriwan, sit dawn.”

Nagdali-dalig lingkod ang mga bata. Namalhin ang duha sa atubangan. Mipaluyo ang babayeng may singsing-sa-tudlo kanila dihang miabot sila sa atubangan.

“Yu, Klyde, sey sori.”

Wa motingog ang hubag-na-og-matang bata.

“Klyde!”

“Sori,” pinugos nga tubag ang migawas sa iyang baba.

“Is dat ol?” nasuko na ang babaye.

Mitando ang bata.

“Wat kan yu sey, Crawford?”

“Kawatan! Kawatan!” muro ang dagway sa gipangutana.

Mihanag sukmag ang gisungog.

“Yu stapp!!!” Miabanteg usa ka lakang ang babaye, karon naa na sa tunga sa duha ka batang sip-onon.

“Ok, tel yur peyrents to kam tomoro.” Miaksiyog palingkod ang babaye sa duha ka bata nga nagkadungag ingon: ‘Ma’m…’ nga gisapawan dayon niyag, “Sit!.. no mor toking-toking.”

Nangatawa ang mga batang nanagsud-ong sa tulo.

II.

MISUGAT sa mga mata sa usa ka bata ang nagdilaab nga kayo. Midagan kini padu’ng sa ilang balay.

Maoy iyang nakit-an, pag-abot niya, ang ilang balay nga napuno sa kayo. Dili na siya makasulod. Nangurog siya: asa si Mama? si dodong? ug… si Awee?

Gilibot niyag tan-aw ang mga tawong nagdasok aron mosaksi sa esena.

Midagan siya aron pangitaon sila.

Nagkadako ang kayo: daw ungo nga wa pa niya makasugat sa tibuok niyang kinabuhi. Tulo ka balay nga tupad sa ilaha, naapil na sa kayo.

Wala siya makabantay sa pag-abot sa bombero. Wala siya makabantay sa pag-abot sa mga tawong nagdag kamera ug mikropono. Ang iyang nabantayan mao ang usa ka babaye.

“Mama!” siyagit niya samtang gadagan padung sa babayeng ga-daster, tambok ug gadag masuso.

“Dodong—!” tubag sa babaye apan naputol kay dali siyang misumpay: “si Awee?”

Milingo-lingo ang babaye. Way pagduha-duha siyang mibiya sa babaye. Midagan na sab siya.

Ang iyang duha ka kalimutaw nagsuroy-suroy sa pamasin nga makit-an ang iyang gipangita.

Nakaginhawa siya dihang nakit-an niya ang usa ka irong may puting balhibo, “Awee!”

Luya kining mitan-aw niya; namaghot nga way tingog.

Iyang gitan-aw ang duha ka gagmayng iring nga gitangag sa iro gikan sa nagkayong balay. Nakit-an niya ang inahan sa mga iring nga nagtangag sab sa usa niya ka anak.

“Shammy!” nadungog niya ang siyagit sa usa ka babaye nga nagdagan padung sa mga iring. Gitan-aw ini ang iro ug miingon, “Salamat.”

III.

NAGHAPUHAP ang usa ka bata sa puting iro. Naglingkod sila sa usa ka sofa. Tulo ka kamera ang nagtutok nila. Adunay babaye nga miatubang nila ug miingon, “Unsay nga’n nimo, ‘ta?”

“Crawford Clarion, Ma’m.” Padayon gihapon siya sa paghapuhap sa iro nga wala mahadlok sa daghang suga ug kamera.

“Mga higala, ang iro ni Crawford ang nagsalbar sa kinabuhi sa upat ka iring, inahan ug tulo niya ka anak, sa sunog nga miigo gahapon sa Ocaña, Carcar,” milingi niya ang babaye, 

“Mahimo bang ipaila-ila nimo ang atong hero.”

“Siya si Awee, Ma’m,” mubong tubag sa batang nagkurog-na-ang-tuhod.

“Si Awee ang atong dili ordinaryo ug pinakabag-ong hero. Abi natog dili mahimo sa usa ka iro ang pagluwas sa iyang kaaway apan nasayop kita. Kining hitaboa ang pamatuod ini. Mga higala, angay natong tamdan ang gibuhat ni Awee…”

Aduna pay gipangsulti ang babaye apan wala na maklaro sa bata kay gitilapan siya sa iro.

(KATAPOSAN)