Sa Iyang Yutang Natawhan

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Oktubre 8, 2008]

SA ikaduhang adlaw sa buwan sa Mayo sa tuig 1992, natawo sa Jesus M. Paraz Memorial Hospital sa lungsod sa Carcar sa Habagatang Sugbo ang usa ka maanindot nga puyang lalaki. Oo, kanhing lungsod sa Carcar… dakbayan na sa Carcar paglabay sa napulog-unom ka tuig.

Ang lungsod nga natawhan sa puya 40 kilometros ang gilay-on gikan sa kinapusoran sa giilang Queen City of the South, ang Cebu City. Gilangkoban kini sa kinse ka balangay: Pob. I, Pob. II, Pob. III, Perrelos, Tuyom, Valladolid, Liburon, Can-asujan, Valencia, Calidngan, Buenavista, Guadalupe, Bolinawan, Ocaña, ug Napo; ug kasamtangang nagpuyo ang batan-ong lalaki (ang kanhing puyang lalaki) sa Pob. III.

Sa ganghaan sa Carcar, gikan sa Siyudad sa Sugbo, mosugat sa panan-aw sa isigkatawong moagi dinhi, mobisita, ug mouli sa ilang panimalay ang nanaglinyang mga kahoyng akasya nga sakop sa balangay sa Perrelos.

Ang mga turistang gustong mosaksi sa kaanindot sa Theotokos Shrine nga nahimutang sa Perrelos Hill puyde kaayong mobisita sa bungtod ni Mama Mary kansang ngalang Theotokos nangahulogang ‘Inahan sa Ginoo’.

Nahimutang sab sa dakbayan ang ikaduha sa labing lawom sa tibuok kalibotan ug nag-unang dam sa tibuok Southeast Asia. Kini ang Can-asujan Hardfill Dam kun Can-asujan Small Reservoir Irrigation Project (SRIP) nga usa sa mga lugar nga ikapasigarbo sa mga Carcaranon.

Nahimutang sab ning lungsora ang Archdiocesan Shrine of St. Catherine of Alexandria nga bag-o lang nahimong shrine sa Sugbo. Natukod kini niadto pang panahon sa Katsila apan nagpabiling nindot ug limpiyo ang tibuok simbahan.

Ang mga turistang gustong moduaw sa yutang natawhan sa lalaking natawo sa unang Sabado sa Mayo, 1992, di angay maproblema kon walay dalang pagkaon kay kon kini ang estoryahan, bida sab niini ang Carcar! Di ba may panultihon man nga makuha mo ang tawo pinaagi sa iyang tiyan? Nan, makabalik gyod siya ning paraisoha!

Bida diri sa Carcar ang letson ug chicharon nga maayo kaayong isud-an labi nag puso ang ipares. Kon snacks ang problema, daghan ang Carcar ana: anaay ampaw, bukarilyo, ug gorgoryas nga mga specialty sa mga Carcaranon.

Ang mga pagkaon nga mapalit dinhi sa Carcar, sa Gaisano Carcar man o sa Carcar Public Market, maayong bawonon sa pagkaligo sa Mainit-Mabugnaw Spring and Nature Park nga nasakop sa balangay sa Guadalupe. Ang kanindot sa lugar makita tungod sa nahimutangan niini, sa ubos sa usa ka bukid nga may mga langob usab nga puydeng bisitahon nga gipuy-an sa mga kuwaknit.

Ang yutang natawhan sa batan-on usa ka dalagang bag-o lang nabaniog ang ngalan tungod sa iyang pagkadakbayan apan dugay nang popular sa mga Suboanon tungod sa kaanindot sa lugar ug sa kamaayo sa mga tawong nanimuyo niini.

Ang mga anak nga gikan sa may-ikagasto-nga-pamilya magpili sa pribadong mga eskuylahan sama sa Carcar Academy, Mother Mary’s Children School, Cebu Sacred Heart College nga bag-ohay lang natukod sa Valladolid, Mt. Elijah Christian School sa Ocaña, Carcar Christian School sa Pob. II, ug St. Catherine’s College nga gieskuylahan ron sa batan-on. Anaa say mga publikong eskuylahan sa elementarya ug hayskol ning dakbayana ug usa na niini ang Uplang Elementary School nga gieskuylahan niya niadtong elementarya pa siya. Sa batch 2004-2005, siya ang nangulo sa iyang batch.

Tatak usab sa Carcar ang iyang pagka Espanyol. Sa tinud-anay, makita sab sa Carcar ang daghang balay nga gipanukod sa panahon pa sa mga Katsila. Usa na niini ang Balay nga Tisa nga makita sa Dalan Sta. Catalina, Pob. II. Napakita na kini sa Rated K sa ABS-CBN ug mapasigarbohon ang mga taga Valencia nga na-preserve pa nila ang mga kahoyng inodoro, mga imahen ni Jesus ug ang tibuok balay. Bisan sa kadaan niini, makita gihapon ang talagsaong kaanyag sa balay.

Ang inahan sa batan-on mao si Virginia A. Bonsocan, usa ka single mother, nga maoy nangunay pagpadako sa batan-on ug kauban niya ang iyang inahan nga si Esperanza V. Aldaya ug ang iyang igsoon nga si Emigdio V. Aldaya, ang naggasto niya karon sa pagpaeskuyla sa St. Catherine’s College.

Ang umaabot nga senior student gikan sa sabakan sa iyang inahan ug ang iyang gidak-ang lugar, ang siyudad sa Carcar, gikan sa ngalan sa tanom nga kabkaban nga usa sa mga major props sa Kabkaban Festival, matag Nobiyembre 24-25, halad sa patron nga si Sta. Catalina de Alexandria.

Mapasigarbohon ang batan-ong nagdako sa Dakbayan sa Carcar kay dinhi siya magtubo, sa lugar nga ikapasigarbo sa ubang tawo. Ang batan-on gibunyagan sa ngalang Romeo Nicolas Bonsocan.

Nganong Halinon ang Bisaya?

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Agosto 20, 2008]

“Asa man ko mangita sa akong asaynment, uy?” mao kini ang pangutanang naghari sa akong galamhan adtong diha pa ko sa unang tuig sa hayskol ug gipaasaynment mi sa CLP (Christian Laying Program) bahin sa usa ka santa, bahin kang Blessed Teresa. Naglibog kog asa gyod mangita sa akong asaynment nga wa man miy encyclopedia o kompyuter ba kaha. Wa na koy laing nahunahunaan kondi mangayog kuwatra ug moadto sa internet café aron mag-research bahin ni Blessed Teresa. Nahuman na kog ilis ug padulong na ko molakaw apan sa wa damhang higayon, nakita nako ang gipayl nga magasin, ang Bisaya, sa akong estante.

Sakto! Ang Bisaya maoy tubag! Imbes nga molakaw, gihabwa na lang nako ang Bisaya sa pamasin nga may artikulo kong makit-an bahin ni Blessed Teresa. Giutingkay nako ang daghang Bisaya hangtod nga nakit-an nako ang isyu niadtong Disyembre 17, 2003 nga ang hapin, si Bea pa gyod ug si John Lloyd! Giukab nako, gipakli-pakli hangtod nga miabot ko sa ikanapulog walong pahina, ug nabasa nako ang artikulong sinulat ni Eleazar T. Acampado nga nag-ulohan og “Kinsa si Blessed Teresa?”

Hala, puwerteng saktoha! Kini ang akong gipangita, ang kinabuhi ni Blessed Teresa, ang buhing santa. Nakaingon ko sa hilom, “Karon, naa na koy asaynment, salamat kanimo, Bisaya!”

Tungod niadtong hitaboa, nakaingon ko sa akong kaugalingon nga di ko maalkanse sa P10.00 (karon P25.00) nga Bisaya kay di lang diay sugilanon, artikulo, balak, gumalaysay, ug gitikgitik ang ikahatag sa Bisaya apan puyde sab diay himoong research material nga magamit sa mga estudyante.

Ang Bisaya usa ka mapuslanong magasin kay para sa tanang edad: sa bata, ang gitikgitik nga gikabuangan ni bisan kinsa; sa estudyante, ang impormasyon nga makuha sa pagbasag artikulog gumalaysay; sa propesyonal, ang nagkalainlaing ideya bahin sa kinabuhi nga mabasa sa mga sugilanon ug balak. Ang tanang impormasyon nga makuha sa pagbasag magasin sama sa Bisaya makatabang sa pagtubo sa usa ka indibidwal ngadto sa usa ka manggialamong linalang.

Di kay kadto lang ang nahibaw-an kong bili sa Bisaya apan ania pay usa, nakahinumdom ko sa akong higala nga namugos gyod siyang pangayoon ang piktyur sa idolo niyang si Kim ug si Gerald. Niini, nakaamgo kong bililhon gyod diay ang Bisaya kay puyde man sab nga pangguntingon ang mga piktyur sa inilang mga personalidad ug iapil sa koleksiyon. Kon gamiton lang ang pagka brayt sa usa ka tawo, dako gyong matigom. Ang paggunting sa mga retrato sa Bisaya usa ka creative nga paagi sa paggamit sa kaalam kay kini, P25.00 ra ang puhunan, makabasa pa kag latest scoop sa artista ug makagunting pa sa ilang piktyur kaysa kon magpa-print, gamay ra ang P60.00 nga magasto.

Atong nabantayan nga kaniadto, itom, puti ug pula lang ang mga kolor sa Bisaya, apan karon, ang tanan nang kolor sa bangaw! Kini nagpasabot nga ang Bisaya wa magpaulahi sa uso. Kon kaniadto pul-an ta usahayng magbasa sa itom ug puting artikulo, apan sa karon, haskan nang nindota labi na kon pakapinan pag retrato nga makapaagni sa mga magbabasa.

Nakahinumdom sad ko sa usa nako ka maestro, si Sir Lyod Alenton, nagpaasaynment namo bahin sa mga kandidato nga mingdagan sa eleksiyon. Gipalista man nuon sa akong Social Studies teacher ang tanang mikandidato. Segurado ko, nabasahan ko kadto, nabasahan gyod nako ang nanagan pagka senador. Hala, gamit sab diay ang bahin sa “Mga tinagsip nga Nasodnong Balita.” Niining parteha sa Bisaya, way si bisan kinsang bumabasa sa Bisaya nga maulahi sa balita. Nan, puntos na sab kini sa kabililhon sa gimahal tang Bisaya!

Ang nobela, ang nindot nga mga nobela nga sinulat sa inilang mga magsusulat, maoy usa sa mga gisundan sa suking mga magbabasa sa Bisaya. Pagkadaghang impormasyon ang makuha sa “Ang Ugma Walay Pag-abot” ni Magsusulat Gremer Chan Reyes. Ug usa sa lahing estilo sa pagsulat og nobela mamatikdan sa nobela ni Magsusulat Tem. Mangila Adlawan, ang gikagubtang “Ang Kabaho, Unya, Ang Kahumot sa Pulbos.” Nan, sobra nas P25.00 ang maani tang kahibalo sa pagpalit, unya, pagbasa sa Bisaya.

Makaingon tang grabe na gyod ang Bisrock kay haskang daghanang banda nga mingsubol ug daghan pang umaabot ang mabasa ta sa “Bisrocker’s Hub” ni Magsusulat Uriel Cruz Vallecera ug sa panagsang pagsal-ot ni Nemesio B. Sinangote.

Daghanag bili sa Bisaya, uy! Pun-an pas “Health Notes” ni Prof. Copelio diin mahibawo tang mogamit sa herbal nga mga tanom nga makita ta sa atong tugkaran. Nan, mahimo pa tang makasalbar og kinabuhi!

Kon pul-an tang mobasa sa mga sugilanong prosa, kapailin-ilinan nato ang mga sugilanon ug nobelang komiks nga sinulat sa maayong mga magsusulat ug gidibuho sa daw way kakapoyng mga dibuhista.

Kinsa bang tin-edyera ang di mohunong ug manamin sa “Mirror of Fortune” ni Madam Gertrudes Lee? Ug kon ganahan tang isabwag ang atoang opinyon—mabasa ta kini sa “Super React.” Bahin sab sa mga giyang astrolohikal, numerolohiya ug punsoy, naa ang “Matarawanika” nga puydeng konsultahan.

Apan di kay kini lang ang gidalit sa Bisaya, naa pay daghan nga pulos makalingaw ug matulun-anon. Naa ang lainlaing kaagi sa kinabuhi sa “Teenage Confession” ni Gining Ma. Vera Flores ug sa “Sayri Ako, Tito Itsoy”. Naa pay “Pulongbay” nga kanunayng nagbaid sa atong bokabularyo sa Binisaya. Ug sa mas lawom pang mga gumaran ug kahibalo, naa ang “Saladbowl” ni Madam Amelia Bojo, “Unsay Arang Mahimo” ni Atty. Jun Cañizares ug ang “Balaod ug Kamatuoran” ni Atty. Ver Quimco.

Ang ubang mga dalit sa Bisaya molabay ra, sama sa sugilanon, nobela, ug balak, apan bisan sa unsa pang tuig, ang gibug-aton sa mga sinulat magpabilin. Lumalabay lang ang mga sinulat apan mohunong ug mopilit gyod sa atong utok ang mga ideya sa mga sinulat nga maoy birtud ug dakong bili sa pinangga tang Bisaya.

Karon, kinsay mokontra kon ingnon tang ang Bisaya ang nag-unang sinemanang magasin nga Binisaya tungod sa kanindot ug kabililhon ning magasina? Nan, di gyod kadudahan nganong halinon ang Bisaya.

Ang Tinuod nga Higala

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Oktubre 1, 2008]

MGA kawhaan ka dupa ang gilay-on sa eskuylahang Academia de Santa Maria gikan sa kalsada nga paingon sa siyudad. Sama sa bantogang Hogwarts sa Harry Potter ang disenyo niini apan ang luyo sa eskuylahan makapakuyaw sa mga ginikanan nga paeskuylahon ang ilang mga anak dinhi tungod sa giladmon sa kimba nga matod pas ubang nakakita, mas habog pa sa gitas-on sa lubi. Tungod seguro sa kahadlok nga walay estudyante nga magpaenrol, gipakoral sa tag-iya ang luyo sa bilding aron way estudyante nga mahulog sa pangpang.

Tungod kay luwas na man ang mga estudyante, miabot sa kawhaag duha ang klasrom sa hayskol. Sulod sa usa ning mga klasroma, nag-eksamin ang magtutudlo nga mas nailhan sa ngalang Ms. English kaysa tinuod niyang ngalan nga Ms. Julianne Dionisio kay lagi mao na may naandan sa mga estudyante— ang pagtawag sa maestrog maestra nila depende sa subject nga gidala.

Kining paghatag niyag eksamin iya na ning gisulti gahapon (kay mao na may iyang naandan) aron makaandam ang mga bata sa eksaminasyon: sa pagtuon pinaagi sa pagbasa ug pagpangutana sa ilang mga klasmeyt mahitungod sa na-discuss na niya. Ug tungod kay kap-atan ka pahina sa libro ang na-discuss ug napulog unom ka pahina ang ilang nakopya nga notes, ug kay lagi kapoy man sag-ulohon ang daghang butang nga kinahanglang sag-ulohon kay mag-eksam man sab sila kang Ma’m Math, Mr. Science, ug G. Filipino, nakahunahunag paagi ang usa ka grupo sa mga estudyante nga manikas— magpangutan-anay sa tubag kay si Ms. English sayon ra kaayong lipaton kay magsige lag tutok sa notbok nga iyang gidala nga patarong-tarong pa kaayog basa apan luyo sa notbok, nagkiriw-kiriw ang kumagko sa kuwarentay siyete anyos nga maestra sa pagteks sa iyang batan-on, maskulado ug guwapo kunong uyab.

Haskang katawaa na man sa mga estudyante adtong nahibaw-an nila ang mahitungod kang Ms. English kay wala sila magdahom nga naa pa diay kaigat ang babaye nianang edara. Kon wala pa lang sakiti sa tiyan si Mark niadtong panahona, dili gyod nila masakpan nga wala diay magbasa ang ilang maestra. Unsaon man god nga wala man kaagwanta si Mark maong iyang giduol si Ms. English aron unta mananghid nga mag-CR apan lain man nuon ang iyang nahibaw-an. Mas puwa pa god kuno sa puwa ang nawong ni Ms. English dihang nasakpan kini sa iyang gibuhat. Monas ginhawag pugong-pugong ni Mark nga di makakatawa pero di man gyod madala, nakaigit siya dihang iyang nakita ang iyang maestra nga gakiriw-kiriw ang kumagko sa pagtulpok sa keypad sa 5110 nga selpon.

Nakaingon sab ang mga estudyante nga kapoy itagsa-tagsag tuon sa taas kaayong tun-anan nga dili man magtan-aw ang gaeksamin maong mas maayong bahinon lang nila ang tun-anan: una hangtod sa ikanapulong pahina, Albert; ikanapulog usa hangtod ikakawhaan, Lito; ikakawhaag usa hangtod sa ikakatloan, Dina; ikakatloag usa hangtod sa ikakap-atan, John; una hangtod ikawalong pahina sa notbok, Vannie; ug sa ikasiyam hangtod sa ikanapulog unom nga pahina sa notbok, Mark.

Kon mag-eksamin na kuno, pangutan-on na nila kon kinsa ang nagtuon nianang dapita ug ipasa sa tupad ang tubag. Isuwat lang kuno nila sa gamayng papel ang tubag ug ipasa-pasa samtang kamulong teks ang maestra.

Ug sa pag-eksam na, haskang hiloma sa mga estudyante nga ang tingog sa maya nga mibatog sa punoan sa akasya atubangan sa ilang klasrom madungog god. Apan luyo sa kahilom mao ang kalihokan sa ilang mga kamot nga nangapkap sa tubag gikan sa gatuon.

Sulod sa usa ka oras, nahuman ang 100 items nga eksamin ni Ms. English. Gitak-op dayon sa maestra ang iyang notbok ug gihunong ang pagteks sa iyang uyab, ug gipa-pass dayon niya ang papel sa mga estudyante. Pagdawat sa trese ka ½ lengthwise nga papel, migawas dayon si Ms. English nga blooming kaayo ang nawong ug all-the-way ang ngisi.

LUNES. Unang miabot sa klasrom sa I-St. Rosalia si Albert nga serado gyod ang tanang botones sa polo nga gamay na lang ang kuwang, matuok na sa kahugot. Dili sama sa kadaghanang lalaki ning eskuylahana, si Albert usa ka karaang Pilipino nga angay maoy sundon sa kadaghanan imbes nga kataw-an. Hilom siyang nagbarog kilid sa pultahan nga bisan sayo pas buntag ug bag-o pang ga-toothbrush, baho nag gininhawa tungod kay bisan usa ka pulong, walay migawas sa iyang baba.

Pila ka minuto ang minglabay, miabot ang laing estudyante nga modernong Juan dela Cruz, si John. Bag-o sab nga estudyante si John ning eskuylahana kay didto siya sa St. Nicolas Academy nag-eskuyla sa elementarya maong makabungol sab ang iyang kahilom. Motingog lang siya kon dunay mangutana. Nakit-an siyang nagbarog nga walay timik maong giduol siya ni Lito ug gipangutana: “Unsay ngalan diay nimo, Bay?”

“Ako?” nakuratan si John, “Ako si John. Ikaw?”

“Lito.” Ug dinhi nagsugod ang pagkasuod nilang John ug Lito.

Sa laing esena apan sa samang lugar, nagkatawa silas Dina ug Vannie nga nagtan-aw sa managkaluhang Mart ug Mark. Wala say dili makakatawa sa duha: pareho ang ilang bag, sapatos, uniform, tupi, ug ang ilang nawong. Bisan parehas ang duha og hitsura apan kon susihon gyod pag-ayo, mas labaw kang makakatawa sa imong mahibaw-an. Si Mark ang lalaki gyod ug si Mart ang naglibog. Maong sa dihang nahibaw-an ni nilang Dina ug Vannie, nag-apir sila.

Pila ka adlaw ang minglabay, ang klase ni Ms. English, ang ilang teacher-in-charge ug maestra sa English, nga napulog tulo ang estudyante, nagkabahin-bahin: silang Mart, Dina ug Vannie ang suod nga managhigala; mao usab silas Lito ug John ug na-recruit sa ilang barkada si Albert nga nahanaw na ang pagka hilomon. 

Wala gyod nila masuod ang unom ka klasmeyt kay may kaugalingon sab kining mga barkada.

MIDUOL si Mart nilang Dina ug Vannie kay may gusto siyang isulti sa duha nga puydeng moguba sa taas-taas nang tore sa panaghigalaay nilang tulo. Mahitungod kini sa eksamin nila kang Ms. English nga puwerteng lisora kay 50 items ang enumeration kun katunga sa tibuok eksam.

Mobuka na unta ang baba ni Mart nga lisod kaayong ablihan kay gikandadohan dihang mikalit og ingon si Albert kang Dina nga, “Sayonan kas test?”

Puwerte gyong lagota ni Mart kay nakahibawo na god sa tubag si Albert. Morag may bulkan nga kabuthonon sa dughan ni Mart ugaling lang, mahadlok siyang ma-office kay mahugaw kuno ang iyang giampingang record.

“Sayon ra,” tubag ni Dina nga gipakapinag makahuloganong ngisi. Paghumag tubag ni Dina, mipahiyom sab si Albert nga nakita niya si Mart nga puwerte gyong lagota ug milakaw dayon siya.

“Unsa man?” mitingog si Vannie nga galibog sa gustong isulti kang Mart nila.

Bisag galisod apan lagi kay higala man sila ug gusto niyang matarong ang iyang mga higala nga mingsubay sa sayop nga dalan, mitingog si Mart, “B-bahin ni sa test ganiha. K-kuan ta, ako tang isulti kang Ms. E-english ang i-inyong g-gibuhat.”

“Ha?!” nagkadungan ang duha.

“Kon mosulti ka, kalimti na mi. Sumbong-sumbong, mora sag walay nahimong daotan!” mipadayon si Vannie.

“Abi sag walay nakakita nimo sa imong kodigo? Sulti, kay mosulti man sab mi sa imong gibuhat!” panghadlok ni Dina.

“Apil man sab na sa akong ikompesal, ang akong kodigo. Ug gawas pa, kausa ra man to. Kamo, katulo na.”

NAGHILAK si Mart sa chapel sa eskuylahan nga nakig-estorya sa Ginoo. Gatulo-tulo na ang iyang mga luha apan wala gyod siya mahuman sa iyang pangadye. Kon kuwentahog unsa katas-a ang iyang giampo, baleg lima ka kilometro na: usa ka kilometro ini ang iyang sori ug ang nahabiling upat, mga pangutana kon unsa ba gyod ang angay niyang buhaton, kon motug-an ba o dili.

Misulod siya sa chapel dihang nahuman siyag paniudto, human na sag bagting ang bell nga timailhan nga magsugod na ang klase sa hapon.

Klaro kaayo sa iyang mga mata nga gikan siyang gahilak, puwa kaayo nga gipugos niya pagtabon-tabon sa iyang panyo aron dili makit-an sa iyang mga klasmeyt.

Niadtong hapona, bisag usa ka leksiyon, wa gyoy nasulod sa iyang utok. Maayo sab gani kay wala sila mag-eksamin kay kon nag-eksam pa, na, por da pirst taym, itlog gyod ang makuha ni Mart.

PAGKAUGMA na siya nangutana sa iyang mga klasmeyt kon motug-an ba gyod siya sa gibuhat sa iyang mga higala.

Gilista niya ang ming-ingon nga motug-an ug dili. Ang sulod sa iyang listahan mao ni: Motug-an: unom (Jade, Erika, Maria, Jeon, Lawrence ug Giem). Dili: upat (Albert, Lito, John, ug Mark). Ang duha niya ka klasmeyt wala niya pangutan-a kay kahibawo siyang galagot sila niya ug kahibawo na siya kon unsay tubag nila.

Base sa iyang listahan, kinahanglang itug-an niya ang gibuhat sa iyang mga higala apan ang iyang mga higala ug kaluha ming-ingon nga ‘dili’. Natimbang-timbang niya nga kon motug-an siya, puydeng mawala ang tanan niyang mga higala ug ang mas nakapait pa, madaot ang iyang giampingang record sa eskuylahan. Apan hugot ang iyang desisyon, kinahanglan niyang tumanon ang makaayo nila. Kon unsay sangpotanan ining iyang mga lakang, nagpabiling misteryo, parehas sa misteryo kon duna bay alien nga nagpuyo sa laing planeta nga kaliwat ni Kokey.

(KATAPOSAN)

Ang Tabanog ni Joseph

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Mayo 21, 2008]

NAGNGISI si Joseph nga nagtan-aw sa nagkalainlaing kolor sa banderitas nga gihigot sa mga sanga sa kahoy. Nakahinumdom siya sa iyang tabanog nga hinimo sa iyang Mama Teresa. Daghan sab kadtog kolor, apan dili lamang kini tulin molupad.

Hugot siyang gigunitan sa mga kamot sa iyang inahan— mga kamot nga nahimong kadugtongan sa tanod nga nagsumpay kanilang duha— mga kamot nga may talagsaong gahom. Apan wa siya masayod kon nganong nagtuyok-tuyok ra man ang iyang kalipay sa iyang Mama Teresa.

Sa iyang paglingi, nakita niya ang usa ka tigulang babaye nga may dalang daghang baligyang balloon. Karon pa siya makakita niini.

“Sige na, Mama… palit na balloon!” agni ni Joseph.

Mipungko si Teresa. “Wala na tay kuwarta, Dong. Mianhi lang ta aron moapil sa prosesyon karong hapona.”

Motulo na unta ang luha ni Joseph apan nabalda tungod sa pag-abot sa karo nga gibutangan sa patron sa Carcar nga si Sta. Catalina. “Kinsa nga’n anang tawhana, Mama? Guwapa lagi na siya!”

“Si Sta. Catalina na, Dong, ang patron dinhi sa lungsod,” hinay nga tubag sa iyang inahan.

“Santa Catalina? Guwapa siya, Mama, no? Guwapa!” sulti ni Joseph samtang ang mga mata gatutok gihapon sa karo.

Pagkataudtaod, wala na maglingi si Joseph sa karo apan sa baboy na nga nalingian niya kaganiha nga naghigda ibabaw sa lamesa ug gitutokan niya ang mansanas nga dinha sa baba niini.

Mibarog si Teresa gikan sa iyang pagpungko, naghawid pa gihapon kang Joseph.

“Mama, naay baboy sa lamesa ug wala maglihok, atong duolon na… sige na!”

“Mao nay gitawag og inasal, Dong… sud-an sa mga dato ug… wala tay kuwarta para ipalit anang inasala,” tubag ni Teresa samtang wala pa gihapon buhii ang kamot sa bata.

“Inasal! Baligya diay nang inasala, Mama? Tagpila?”

“Ambot!”

“Ma, naa koy kuwarta,” mikuot siya sa iyang bolsa ug gikuha ang dos pesos nga tinigom gikan sa gihatag sa iyang inahan, “Dia ra, Mama… dos!

“Misis, libre kanang inasal sa lamesa, dali mangaon ta,” agda sa usa ka babaye. “Uy, kanindot sa mata ining imong anak… kahamis sa kutis!”

“Buyag, Ma’m! Apan prosesyon lang ang among gianhi.”

“Tana, Misis. Dali na.”

“Bitaw, Ma. Tana na. Kaon ta!”

“Daghan kaayong salamat, Ma’m…”

Milingkod dayon si Joseph pag-abot nila sa kan-anan sulod sa balay sa tag-iya niadtong may inasal sa ilang nataran. Lipay kaayo siyang nagtan-aw sa sulod sa paper plate nga gisukad sa iyang inahan: usa ka takos nga humba, lima ka puso, balbakuwa ug pipila ka hiwa sa inasal.

“Humay, Mama, no? Humay! Lami!” maoy nasulti ni Joseph sa iyang inahan pag-abli sa puso.

“Hinaya imong tingog, Dong. Mauwaw ta,” hunghong ni Teresa sa iyang anak nga mihakop dayon sa pagkaon.

“Nganong di man ta palitan ni Papa og ingon ini kalami nga pagkaon, Ma? Sige lang lagi siyag inom. Unya ganiha, gisumbag sad ka niya.”

Apan wa siya tubaga sa iyang inahan. Wa na lang sab niya kini sukit-sukita kay sa iyang tan-aw, nagsige mag hingos-hingos.

MITIMBAKUWAS si Joseph sa iyang higdaanan. Nabati na usab niya ang gahob nga tingog sa iyang amahan. Midungaw siya sa bentana ug nanglugod sa mata. Maoy iyang natukmaan: tulo ka tawo, ang tuba, ang sumsoman.

“Teresa, ang baso! Pagdali, giuhaw na mi! Peste!” nabati niya ang bundak nga tingog gikan sa iyang amahan. Miuk-ok siya sa may bentana.

Nakita niya ang iyang Mama Teresa nga nagdali nga mitunol sa baso.

“Nganong dugay man ka? Diin ka?” Nakuratan si Joseph pagkadungog niini. Nasayod na siya unsay sunod nga mahitabo.

“Gikan pa kong nagkawos og tubig…”

“Sa sunod, unaha ang akong sugo, ha? Unya na lang nang uban… demonyeta!” Ug nahapiyong siya dihang may nabati siyang morag may mihagtik.

Nahadagan siya didto sa kosina. Nakita niya ang iyang Mama Teresa nga naghilak. Nakita niya nga nagdugo ang baba niini. “Naunsa diay ka, Ma? Hilak lagi ka, Ma?”

“Uy… wa ni, Dong Joseph, uy. Napakong lang ko ganiha. Mawa ra ni.”

“Ah, kakita mang ko ganiha, Ma.” Mihingos-hingos si Joseph. “Kon naay sugo si Papa, Ma, ako na lay dala, ha? Kamao na man ko.”

“Ako na lang, Dong. Na hala, kaligo na aron makaeskuyla ka pa.”

“Dili na lang usa ko ron moeskuyla, Ma.”

Gihikap sa iyang mama ang iyang agtang. Lamian kaayo siya basta modapat na ang palad sa iyang mama. Kini rang palara ang makalukmay niya. May sinultihan kining mga palara nga iyang kailiwan. Wa siya makasabot kon ngano. Gaan kining mga kamota. Makatulog siya niining kamota.

“Basta himoi kog otro tabanog, Ma, ha,” hangyo niya. “Ayaw ipakita ni Papa kay basin iya na sang gub-on.”

“O, lagi. Inig-abot nimo naa na kay tabanog.”

Human siya makakaligo, giilisan siya sa iyang Mama Teresa. “Lakaw na, Dong, kay basin mabiyaan kas imong mga kauban. Sa kosina lang agi kay basig makit-an kas imong Papa Dante.” Ug gipatikan siyak halok sa iyang Mama.

“Basta ang tabanog, Ma, ha?”

“O, lagi… ako lang ihigot dinha sa punoan sa lumboy sa nataran.”

NAGDALI siyang mipauli pagkahapon. Maoy dinha sa iyang hunahuna ang tabanog nga ginama sa iyang mama. Ang tulin nga tabanog. Ang tabanog nga makig-ambas sa lupad sa mga langgam. Ang gawasnon nga tabanog. Tabanog nga ginama sa iyang mama.

May tabanog tuod nga gihigot sa punoan sa lumboy. Apan wa kini maglupad. Walay hangin. Dinha kini sa yuta. Gihimoan gyod diay siyag tabanog sa iyang mama.

Nagpasalamat siya nga miligdas na sa nataran ang iyang Papa Dante uban sa duha niini ka kaubang palahubog. Daghan ang nangatumba nga botelya sa bino. Nangligid sila sa ilang sinuka. Kon wa pa kini mahubog, lagmit nga giguba na sad sa iyang papa ang tabanog.

Naglumpayat siya nga misulod sa ilang balay. Maoy natukmaan niya ang iyang Mama Teresa nga nagligdas usab sa hawanan. Nagkadugo ang nawong niini. Dinhay buak nga mga plato sa duol niini. Nabalbag sad ang bukton.

Gihikap ni Joseph ang kamot sa iyang Mama. Ang kamot nga maoy tigbuhat niyag tabanog. Ang kamot nga may sinultihan nga siya lamang ang makasabot. Apan bugnaw na ang kamot. Iya kining gipisil-pisil. “Ma! Naunsa man ka, Ma! Ato tong paluparon ang tabanog, Ma, ikay tugpo. Dali na, Ma, kay basig gub-on na sad tong Papa.”

Midagan siyag balik sa punoan sa lumboy. Gikuha niya ang tabanog. Iyang gipalupad. Minunot ang tabanog sa pagsulbong. Apan mobalik kini sa yuta nga buot motipon sa larag nga mga dahon sa lumboy.

Mipuli ang kangitngit. Milingkod siya sa yuta ug misandig sa kahoy nga nagpugong sa iyang paghilak.

(KATAPOSAN)

Manlangoy Kita Sa Kalipay!

[namantala sa Bisaya Magasin kaniadtong Mayo 27, 2009]

(Apan Pagbantay Kay Mangalumos Unya!)

ANG sabot: mangaligog dagat sa Mahayahay kay birtdey ni April! Oo, ang ikalimang adlaw sa Abril mao ang pista ni San Vicente Ferrer, ang seksiyon nako pag-third year high school, ug ang adlawng natawhan sa akong higalang si April Rose Albuera. Sama sa miaging tuig, mangaligo na sad mig dagat: sa samang dagat ug sa samang adlaw ug buwan sa tuig, ang nakalahi lang kay nadungagan nag usa ka tuig ang pagtikaw-tikaw namo sa kalibotan.

Sa miaging tuig, ako, si Remrad, Sam, Angie Lee ug Bontia ang misanong sa imbitasyon. Ugaling lang kay may giapilang parade si Angie Lee rong tuiga ug naatol mag Dominggo ang birtdey parti, wala makaapil si Bontia kay sakristan man god siya sa ilang parokya.

Apan ang pagkahanaw sa duha ka higala napun-an og duha ka tawo: si Don E ug si Nanang, Nanang ni Remrad. Salamat intawon kay naa si Nanang, miuban sa among paglaag-laag sa Argao. Tungod ni Nanang, wala miy plete! Yehey! Gilibrehan gyod intawon mis plete ni Nanang! Padu’ng nagdto ug sa pagbalik! Swerteha lagi namo kay way pisong migawas among bolsa. (Daghan kaayong salamat, Nang!) Ug tungod ni Nanang, aduna na intawon mi dalang cake nga chocolate flavor alang sa nagsaulog sa iyang birtdey.

Ang cake ni Nanang, bisan wala pa namo matilawi, kahibawo na ming lami! Kay niadtong miaging pista sa Carcar, Nobiyembre 25, naghimo man gihapog cake si Nanang nga pwerteng lamia! Dili lang kay kausa mi nakakaon sa ginamang cake ni Nanang apan kaduha: sa miaging pista ug sa miagi pa gyod nga pista, bale duha ka tuig ming wala magutmi panahon sa pista.

Ang sabot alas nuybe sa buntag. Miabot ko alas nuybe kun napulo ka minutos paglabay sa alas nuybe. Apan, kay lagi mga Noypi man intawon ang akong mga kauban, alas 10:30 na mi nakasakayg multicab, bus unta to apan mihangyo ming dili lang kay mahal ang plete (abi man god namo nga kami ang moplete).

Pag-abot nako sa ilang Remrad, kay didto man ang sabot nga tagboanan usa mi manglupad, aw, manakay diay padu’ng sa Argao, naligo pa intawon siya. Paghuman na niyag kaligo ug sa dihang miabot nas Sam ug Don E, nanglayas na mi sa ilang Remrad ug nanakayg multicab, sa ako nang giingon, ug pila sab ka minutos usa namo naabot ang among destinasyon.

Aniay kataw-anang hitabo nga dili namo makalimtan. Kay liko-liko man ang Argao ug daghan kaayong mga kahoy sa kilid sa karsada, ug gikapoy na mig huwat usa moabot sa ilang April, kay lagi gimingaw na mis tubig-parat sa Mahayahay, nagpadungog-dungog mi kon asa na ba intawon ning ilang April. Si Nanang nangutana sa iyang tupad, kay lagi wala pa man sad siya makaadto sa ilang April, kon asa dapit ning ilang Noy Teban ug Nang Elsa Albuera, mga polis ug ginikanan sa among higalang mo-sweet sixteen na intawon, kaluoy sa Diyos.

Gani, ang drayber sa among gisakyan mihunong man aron sa pagpangutana kon asa dapit ning balay sa among higala. Nauwaw intawon mi, uy, mora mig kandela nga nagkahinay-hinayg kaupos kay daghan na intawon ang naproblema sa usa ka problema nga wala namo problemaha.

Amo na lang god nga giingnan ang mga tawong mosanong sa pangutana ni Nanang nga kahibawo mi asa mi dapit manghunong. Tuod, ang akong nakat-onan aning dapita sa akong estorya mao ni: ang Noypi, sa ako nang giingon, sa panahong may mga igsoong naproblema sa usa ka butang, dili magduha-duhag tabang. Wow! Bisan sayo ko pirme sa mga sabot-sabot ug ambot kon duna bay panahon nga na-late ko, Noypi man gihapon ko.

At last, naabot na gyod mis balay sa mga polis nga dunay tulo ka liwat! Yehey! Bisan gikapoyg gamay sa biyahe, nawabi ra gihapon kay lagi, mangadto na mis dagat.

Bitaw, ang dagat sa Mahayahay gikan sa ilang April dili malakaw kay layo-layo pod. Naa man god silay sakyanan maong dili problema ang pagbakwit ngadto sa dagat gikan sa ilang balay.

Pag-abot namos ilang April, human mi mosakag bungtod, aw, di ko syur kon bungtod ba to, basta nanaka gyod mi ato gikan sa kalsada, migawas dayon si April ug mi-Happy Birthday dayon mi.

Gipasulod mi ug gipalingkod. Alangan man pod ibuwad mis Adlaw ug pabarogon nga wala man mi salang nahimo, no? Bitaw, gihagad dayon mi kon manan-aw bag DVD o manganta bisan yabag ang tingog.

Ang desisyon: manganta bahalag mangahulog ang tuko sa ilang gikapyotan sa kisame (ambot lang sad kaha kon duna ba gyod)! Ania na ang panahon nga makit-an ang bag-ong Pinoy Idol o Grand Dreamer. Aw, kon papilion mi, Grand Dreamer gyod kay Kapamilya man ming tanan ug ang Kapuso wala mahiuban sa panon, kon duna man.

Migawas dayon gikans kosina padu’ng sa among gilingkoran sa sala ang Mama ni April ug giingnan mi nga alas 3 lang mi mangaligog dagat kay basin mangapaso mis gibugang kainit ni Apollo nga maghagok kuno kon matulog.

Sa way paguha-duha, mitando mi. Dili man sad god mi kapoyag hinuwat kay duna bayay bidyoke nga among kalingawan bahalag mag-rally na ang silingan tungod sa among kayabag.

Tuod, nangabot mis ilang April hapit na udto ug pila ka minuto human mi nagkanta-kanta, naniudto pod mi. Lamian intawon ang part 1 sa among kaon. Nakalimot lang ko unsa tong among gikaon, ang ako lang nahinumdoman nga nabusog gyod atong akong nakaon.

Aron madali, miabot ang alas dos. Usa ka oras na lang, manglupad na mis dagat. Apan dunay wala makahuwat… mitingog nga pwede bang mouna na mis dagat kay lagi, tam-is na kaayo ang among kinabuhi ug kinahanglan na mig parat nga tubig (ambot lang kaha unsay koneksiyon ani?).

Yehey! Gisugtan ming mga bata nga magbuwad sa init sa Mahayahay. Maong sa walay pagdugay-dugay, nag-ilis na mis among mga karsones ug t-shirt ngadto sa shorts ug sando. Hala! Ang gisul-ob ni Remrad nga shorts binulokag pink! Mubo pa gyod kaayo! Miangkon pod siya nga puros gyod mubo ang iyang shorts sa ilang balay. Nakaingon gyod ming unsa na man intawon ning kalibotana, uy! Bitaw, naproblema god si April sa gisul-ob ni Remrad nga mas mubo pa sa gisul-ob nila ni Sam.

Miingon na lang god si Remrad nga mag-ilis na lang siya apan lagi kay way mailis, wala gyod makailis.

Ania na ang dagat! Hapit na gyod mi sa dagat! mao ni ang among giingon-ingon samtang gahuwat sa Papa ni April nga modrayb para makalupad na mis dagat.

Usa mi makaabot sa dagat, gihapit namo ang usa namo ka kasaring, si Michelle. Apan wala si Michelle kay misimba daw. Giingnan na lang nga paapason sa Lawis. Ang Lawis mao ang Mahayahay. Gani, Lawis, Mahayahay, Argao man tong dagat nga among gikaligoag kaduha: sa samang adlaw ug buwan sa duha ka sunod nga tuig.

Miabot mis Mahayahay human sa pila ka minutos. Giingnan mis Papa ni April nga usahon ang tanan namong pitaka ug selpon aron dili makawat. Misunod dayon mi: unsaon nga polis ang miingon ug sa pusil kami dili makasukol! Bitaw, dili sad baya maayo nga mawagtangan mig selpon kay gatanga ug nag-enjoy sa kalami sa dagat.

Ang bag nga gibutangan sa tanang butang mao ang bag ni Don E. Gibutangan kini sa dapit nga nahimutangan sa mga tawong nagbantay sa dapit: gisab-it sa ilang atubangan. Segurado daw nga dili ni sila manghilabot, ayog manghilabot nga polis ra ba ang gasugo nila!

Mangaligo na gyod tag dagat! mao ni ang among siyagit. Tuod man, sa walay pagdugay-dugay, sa usa ka kurap sa mata, nakit-an nako ang esenang kaming unom nga nagbasa-basa sa tubig.

Ang nag-una sa dagat kaming limang batan-on ug si Pearl, manghod ni April. Si Chay-chay, ang usang manghod ni April, ug silang mga hingkod nag edad mosunod lang kay duna pa silay giatiman, seguro ang pakals!

Human sa pila ka minuto nga pagpalami sa tubig miabot si Michelle! At last unom na gyod mi sa among saring! Amo god dayong gibentahan ug gibunyagan sa dagat si Michelle human namo siya matagad sa cottage.

Gani, pila ka minuto ang milabay, miabot na silang mga nagpauwahi kay dunay giasikaso.

Gitawag dayon mi kay mangaon usa! Daan pa lagi ko, ang pakal gyod ang ilang giasikaso! Nanuol sad dayon mi, uy, kay polis ra ba ang nanawag namo (hadlok baya intawon mig pusil bisan pa ingong wala gada’g pusil)!

Human sa part 2 nga kaon, namalik na sad mi sa dagat! Kay gipul-an na mag langoy-langoy sa Mahayahay, naghuna-huna mig laing buhatonon: liboton namo ang tibuok Mahayahay! Uyon ang tanan, kay morag kapoy-kapoy na mag langoy god nga dili pwedeng magpalawom kay basin mangalumos unya mi nga sa paglangoy dili mi champion! Kon duna may paawitayg langoy, seguro maka-gold intawon mi!

Busa, nagsugod na ang laing anib sa among panaw! Kaming unom, uban sa duha ka manghod ni April, aw, walo na mi, gilibot namo ang tibuok baybayon.

Naabot mis dapit nga kusog kaayo ang bawod ug ang paglangoy ginadili. Didto, bisan bawal, duna gihapon miy nakit-an nga nanlangoy sa kusog nga bawod. Gani, miaksiyon mag langoy si Remrad bisan dili kamaong molangoy nga nakapakulba gyod ni April. Bisan kami, kulba-kulba sad, uy… unsaon na lang kon si Satanas modawat sa hangyo! Hala, piktyur-piktyur na lang ang among gibuhat, uy, aron dili makasab-an sa anak sa polis.

Human og posing sa tanang anggulo sa trayanggulo, nagdesisyon ming manglahos ngadto sa dunay nanguhag isda. Una gyod tong higayon nga nakasaksi kog buhing mga isda nga naglukso-lukso gikan sa dagat nga nasulod sa usa ka dakong pukot nga gitabangag bitad sa mga katagilungsod nga hilig gyod mag-apil-apil bisan way apil. Dinhi, napamatud-an na sad nako nga apil-apilon gyod ang Noypi sa tanang higayon (bitaw, hilig gyod diay tang motabang no bisan late moabot?)!

Nanguli na gyod intawon mis cottage sa giabangan namo, aw, nila diay, uy, kay wala mi motabang og bayad, mitabang ra mig gamit! Didto, nanglingkod mig kadiyot da’ kuhas cake ni Nanang nga sa ako nang giingon, lamian gayod!

Si Pearl miduol dayon, mikuhag paper plate ug ang cake sa usa ka palto iyang gikuha, baleg upat to ka hiwa. Iyang gibalhin ang sulod sa iyang plato. Mingisi god ming tanan pero sulod sa among utok, bata pa baya. Gani, dili man kadudahan kay tambok sad baya si Pearl. Sa ingon pa nila, morag si April pagbata niya. Karon lang daw midaot si April pero sa dihang wala nay tun-anan, nanambok na sad si April. Pero dili parehas katambok ni Pearl.

Pero dihang giingnan siya nga tunga lang daw sila atong usa ka bata, mitando ra sab dayon ang bata.

Paghuman namog kaon, kay busog na sad intawon ang tiyan, nangaligo mig balik sa dagat. Kay hapit naman matu’g ato ang Adlaw, nanguna nag pangwaswas sa ilang pilit nga lawas silang Don E ug Sam.

Samtang kaming mga batan-on nga wala pa tugnawa gapadayon gihapon sa paglutaw-lutaw sa tubig sa dagat.

Dihang nahuman nag ligo silang Don E ug Sam, gitawag mi nila ug miingon, Kanus-a ta manguli, nangita na rabas Mamag Papa?

Kay hapit na gyod intawon ang gabii ato, mihagad si April nga pwede ba daw nga adto na lang mis ila mangatu’g. Total 100% safe man mi didto kay duha ka buok polis ang gabantay namo ug kausa ra man sad mi mangatu’g sa ila, mitando lang sad mi.

Nananghid mi sa among mga ginikanan nga adto na lang mi mangatu’g sa ilang April. Gisugtan lang usab mi dayon.

Tungod kay gisugtan na man mi, ang pagpangwaswas sa pilit nga lawas namong wala pa nangwaswas, unya ra! Kaluoy sad nilang nag-una-una, uy! Hinuon, nalingaw man sad silag tabi sa baybayon samtang kami sa dagat naglangoy-langoy bisan dili kamaong molangoy.

Ang nakakuyaw god sa Mahayahay kay dali rang molawom ang tubig. Maong gipahimangnoan gayod ang mga bata, bisan gani mga dagko, nga dili gyod palabig palawom kay basin unya may daotang mahitabo.

Gani, ang salbabida ni Pearl nga bag-ong gipalit ako mang nabuslot. Nauwaw god ko nga nakasa’, kami pa goy gipakaon, ako pa gyod ang miguba sa usa-ka-gatos nga salbida!

Mga alas siyete na: gipul-an na mig kapakapa sa dagat. Ang sunod plano mao kini: magtapok ming upat (ako, si April, Michelle, ug Remrad) aron magtabi-tabi nga walay padulngan samtang naglutaw-lutaw gihapon sa dagat. Bisan pa man, layo-layo pod ang among naabot, uy! Naabot mis pagmugna sa kalibotan ug sa tawo, wala namo palabya ang alien kon tinuod ba sila ug gani ang time machine wala makaikyas sa among tabi. Kon akong usa-usahon, ambot lang kon masulod ba ni aning artikuloha!

Pila ka minuto human sa pagpalabay sa oras, kay nanugnaw na man mi human sa among kinaunhang night swimming nga sa Mahayahay pa gyod, ang pinakanindot nga dagat nga akong naadtoan, nagdesisyon na gyod mi nga sa tubig-tab-ang kami mangwaswas! Nindot gyod diay ang tubig human sa bugnaw nga tubig sa dagat, uy: init-init pero dili makapaso!

Pero, miuna na lag uli si Michelle kay wala man god siya makada’g sinina ug wala tugti nga matu’g sa ilang April. Naglibog bitaw sad ko nganong kaming taga-Carcar gisugtan samtang si Michelle nga taga-Argao ra wala man sugti!

Aron ta madali, ania ang sunod nga mga panghitabo: nahuman mig kaligo, naglakaw-lakaw mis baybayon na sad pero didto ra dapit sa daghang tawo, naghuwat-huwat kadiyot aron ingnon mi nga manguli na, miabot mis ilang April ug nanihapon: kaon part 3.

Pagkabusog na namo: gipangkapoy na gyod mi. Gani, giplastar na man ang among katulganan sa sala. Kami pod nga gipanglapoy ang lawas, naghinay-hinay namag higda pero ang akong gipunayg ingon sukad pa ganihang buntag nga manan-aw mig Camp Rock natuman gayod! Pero, gaduka-duka ang akong duha ka mata samtang nagtan-aw sa Jonas Brothers ug ni Demi Lovato! Ang hinungdan: pasado na alas dose pero wala gihapon namo papahuwaya ang among mga gipangkapoyng mata.

Usa ka oras kapin ang milabay, nahuman gayod ang Camp Rock nga wala nako tan-awa apan gipaminaw: kay wala ko makatulog samtang nagtokar ang TV pero ang akong mga mata gikapoy nag buka maong akong gipiyong. Ug nakatulog na intawon ming tanan.

Buntag na gayod! Alas otso na maong namangon na mi pero si Don E gauna-unag mata kay gauna-una man sad og katu’g!

Giagda na sad mig pamahaw: kaon part 4!

Paghumag kaon, ang sunod namong laagan bisan ang among pananghid buntag sayo ming manguli mao kini: mangaligo sa spring nga malakaw ra gikan sa ilang April.

Tuod, dunay duha ka tubod nga kaligoanan ug labhanan sa mga tawo. Ang usa kay gamay-gamay ra ug mas duol sa ilang April. Pero pag-abot namo puno sa mga tawong nanglaba maong didto mi sa mas dako nga tubod. Gani, dunay usa ka bato nga maoy luksoanan sa mga batang walay mahimo sa ilang kinabuhi.

Ang ingon ni April nga mas nindot gyod to kon taob pa pero kay hunas man maong mabaw ra ang tubig. Bisan pa man, bugnaw gihapon ang tubig nga nanuhot-suhot sa among gipanglapoyng kalawasan. Sa kadugayan, nangapil nami sa mga batang naglangoy-langoy nga napunayg ngisi bisan pa man gipangkapoy na ang among lawas human sa among pagpainit sa dagat sa miaging adlaw!

Human sa pila sa oras, nanguli na mi kay udto na.

Nag-ilis na mis among hinumod kay lagi ang plano manguli na man mi. Pero, wala mi sugti nga manlakaw kondili mi kapaniudto maong wala miy nahimo kondili magpalabay sa oras pinaagi sa pagbidyoke.

Si Remrad kalit lang nawa, natu’g sa kwarto ni April kay wala makaya ang kalapoy sa lawas ug morag nasuko man to kay miingon man si Nanang nga hapon ra mi manguli.

Kami nalingaw gihapog kanta nga walay tono. Morag ako gyod ang pinakamaayong mokanta ani nila, ay! Kay kani sila god duna man gyoy, bisan gamay, abilidad sa pagkanta. Seguro, niadtong nag-uwan og talento sa pagkanta ang Ginoo natu’g pa ko, matod pa ni Mama.

Pila ka minuto ang milabay, gitawag na sad mi aron maniudto: ang ikalimang hugna sa among pagkaon ug mao sad ang kataposan usa mi manguli sa among tagsa-tagsa ka panimalay sa Carcar.

Hangtod sa kataposan, wala gyod mi magutmi atong balaya! Nalingaw pod sa adbentyur nga among naagian atong duha ka adlaw nga mas nindot sa miaging tuig nga adlawng natawhan ni April kay kutob ra man mis hapon ato. Karon, naugmaan gyod mi sa among panaw.

Alas dos nami naabot sa among tagsa-tagsa ka balay ug gikaligoag kasaba sa among mga ginikanan. Pero sa akong bahin, wala gyod ko ratatati og kasaba ni Mama kay wala man sad ko naunsa ug tibuok man gihapong nakauli sa among balay.

Kadtong panawa ang pinakanindot nga pagkaligo sa dagat uban sa barkada nga nahitabo sa akong kinabuhi.

Maong akong ikasulti mao kini: manglangoy kita sa kalipay, akong mga higala! Apan dili ta magpawom kay mangalumos ta unya, dili ra ba ko kahibawong molangoy!